به نام خدا مورخ20/12/89 روان سالم،جامعه سالم

 وقتی صحبت ازارتقای سلامت دانش آموزان دبیرستانی برای پیشگیری از اعتیاد می شود تنها حمایت از دانش آموز مبتلا به یک اختلال روانی یا در معرض خطر مطرح نیست،بلکه باید به بهبود و رشد توان مثبت همه دانش آموزان کمک نمود.در واقع باید با ترغیب و توانمندسازی همه دانش آموزان در هر مرحله زمانی،تعداد و نسبت دانش آموزان دچار درک نادرست از اعتیاد را کاهش داده و نیز تعداد دانش آموزان برخوردار از یک زندگی عادی از اعتیاد را افزایش داد. پیشگیری و کنترل مؤثر اعتیاد،نیازمند ارزشیابی مداوم وضعیت سلامت روانی دانش آموزان دبیرستانی با معیارها و شاخص های مشخص است.به شکلی اختصاصی تر می توان گفت که دانش آموزان و یا گروه های دانش آموزی که رفتاری مثبت داشته و از سلامت روانی نیز بر خوردار هستند دارای صلاحیت مشخص و مشترکی که در زیر به آنها اشاره شده است،می باشند. 1 1-سطح فردی : الف)باخود:خویشتن پذیری:دانش آموزان خویشتن پذیر با خویشتن خویش راحت هستند به این معنی که الزامأ همیشه از خود و کارشان راضی نبوده و در نتیجه مغرور نیستند و خود را غیر غابل انتقاد نمی دانند ولی به ارزش های خود باور دارند و در مجموع فکر می کنند در ست کار می کنند. عزت نفس:دانش آموزانی عزت نفس دارند تصور می کنند که زندگی آنها ارزشمند بوده و ارزش آن را دارند که خود را دوست داشته باشند و به خود احترام گذارند و دیگران نیز به آنها احترام گذاشته و دوست شان داشته باشند. واقع گرایی: دانش آموزان واقع گرا،درک منطقی صحیحی از محیط اطراف،توانایی ها و محدودیت های خود دارند که روان شناسان آن را واقعیت آزمایی خوب نامیده اند. خود کارآمدی:داشتن این کیفیت به دانش آموز توانایی مراقبت و اداره کارهای جاری زندگی و برخورد با مشکلات تازه را می دهد.چنین دانش آموزانی به توانایی و برنامه ریزی خود در حدی منطقی ایمان دارند. خود گردانی هیجانات: دانش آموزانی که دارای این کیفیت هستند نه تنها قادر به انجام وظایف و رویارویی با مشکلات روزانه هستند بلکه می توانند فرایندهای روانی درون خود مثل هیجانات شدید،ترس،عدم اطمینان و درگیری های بین فردی را نیز اداره کنند.هجوم احساسات قوی از سوی خود و دیگران نمی تواند آنها را از میدان به در کند. 2 ب) با د یگر ان:دانش آموزانی که سطح بالایی از سلامت روانی و رفتاریبرخوردار هستند می تونند رابطه مستمر رضایت بخشی با دیگران داشته باشند.انها می توانند به دیگران اطمینان کرده واطمینان و احترام دیگران را نسبت به خود برانگیزند.چنین دانش آموزانی دیگران را فریب نداده و به آنها آزار نمی رسانند و از سوی دیگر،این رفتار را از دیگران نیز انتظار ندارند.آنها قادرند که نسبت به نزدیکان خود،اعم از فامیل و یا دوست،عشق ورزیده و صادقانه از آنها حمایت کرده و رفاه آنها را مقدم بر خود بدانند. ج)زندگی مولّد:مسوولیت های روزانه زندگی در طول عمر دست خوش تغییرات زیادی می گردد.وجود حد اکثر وابستگی در دوران نوزادی ناتوانی های شدید،یک هنجار است،ولی از کسانی که توانایی بیشتری برای کار کردن دارند قبول مسوولیت اجرای وظایف و فعالیت اجتماعی انتظار می رود.گاهی اوقات باید در شرایط و تقاضاها بر حسب محدودیت توانایی های فردی تغییراتی داده شود.به این معنی که به منظور افزایش توانایی های شخصی برای غلبه بر جریانات منفی و تکمیل نیازهای زندگی،لازم است که از آموزش،مهارت آموزی،آمادگی برای والدی،بهبود خود کار آمدی و غیره استفاده شود.دانش آموزانی که از سلامت روانی مناسبی بر خوردار هستند مسوولیت های خود را پذیرفته و اجرا می کنند و اغلب نیز دست آوردهای بیشتری خواهند داشت.آنها فکر کرده و با توجه به واقعیات موجود،بدون آن که ترس بر آنها غلبه کرده و یا انتظارات غیر منطقی داشته باشند،برنامه ریزی می کنند.چنین دانش آموزانی از تجارب وچالش های جدید استقبال کرده وبرای حل مشکلات اطرافیان و جامعه کوشا هستند.این کیفیت سلامت مثت روانی فردی می تواند به سایر دانش آموزان،جمع دوستان واجتماع نیز گسترش یابد. 3 2- سطح خانوادگی الف)خویشتن پذیری،عزت نفس،واقع گرایی،کار آمدی:آیا تمام دانش آموزان خود را عضوی از یک خانواده دانسته و خانواده آنها را قبول دارد؟آیا اعضای خانواده نیز می توانند در زمینه نکاتی که رضایت بخش نیست بحث کنند؟آیا اعضای خانواده دارای دیدگاه مراقبت از خود هستند؟آیا اعضای خانواده اغلب اوقات خالق شادی و نشاط بوده و از یکدیگر حمایت می کنند؟ ب)رضایت مستمر،اعتماد و وجود روابطه دلسوزانه:آیا دانش آموز و خانواده او در بر قراری رابطه با دیگر افراد خارج از خانواده(همسالان،همسایگان،اولیای مدارس)مشکلی ندارند؟آیا آنها دوستان نزدیکی که آنها را با سایر اعضای جامعه مر تبط کنند دارند؟آیا در جامعه درگیری هاییوجود دارد که منجر به عدم دوستی و یا تنفر آنها از دیگر دانش آموزان،خانواده ها یا گروه ها شده و یا از کسانی که فکر می کنند مورد تنفرشان هستند،ترس داشته باشند. ج)سازکاری با مسوولیت های زندگی و مولّد بودن:ایا دانش آموز و خانواده او می توانند از خود مراقبت کرده و نیازهای خود را برآورده کنند؟آیا افراد بالغ خانواده قادر به تامین غذا،مسکن،مراقبت و حفاظت از اعضای خود می باشند؟آیا اعضای بزرگ تر خانواده قادر به تامین یک محیط احساسی سالم و عاری از مصرف مواد می باشند؟آیا آنها به کودکان خود شیوه گذران یک زندگی سالم و عاری از اعتیاد را می آموزند و از آ نها می خواهند که چنین شیوه ای از زندگی را ادامه دهند؟آیا آنها استعدادهای فرزندان خود را پرورش می دهند و کمکی به بلوغ آنان می کنند؟آیا آنها فرزندان خود را برای احترام گذاشتن و کمک کردن به دیگران آموزش می دهند؟آیا خانواده برای کارهای خود از قبل برنامه ریزی می کند؟ 4 3-سطح اجتماعی الف)خویشتن پذیری،عزت نفس،کارامدی:آیا گروه همسال اوبه ارزشمندی هدف های خود باور دارند؟آیا گروه همسال اعضای خود را قبول دارد؟آیا آنها گوناگونی کامل اعضای خود را پذیرفته و وجود نیازها،کیفیت ها واستعدادهای گوناگون آنها را قبول دارند؟آیا آنها همکاری پیوسته ای با یکدیگر دارند؟آیا آنها در زمینه ادراکات و محیط زیست خود،واقع گرا هستند؟ ب)روابط با گروه های دیگر:آیا گروه همسال روابط متقابل مفید وسازنده با دانش آموزان و گروه های خارج از خود دارد؟آیا در ارتقای ارزش های اخلاقی مثب واحترام به دیگران کوشا است؟ ج)مولّد ومسوول:آیا گروه همسال مسوول،مولّد وقابل انعطاف است؟آیا برای رفا همگان برنامه ریزی قبلی دارد؟آیا می تواند نیاز های جمعی خود را برآورده کند؟گام بعدی برای توسعه زندگی عاری از اعتیاد در کشور،آموزش و توانمندسازی دانش آموزان دبیرستانی برای اتخاذ رفتاری است که به پیشگیری از اعتیاد و بهبود سلامت و ایمنی در دوران نوجوانی و در نتیجه در باقیمانده دوران های زندگی می انجامد. 5 بیشتر بدانیم اعتیاد از دیدگاه شرع مقدس اسلام انسان در منظر دین اسلام کرامت دارد ولذا اسلام ،در مورد هر آنچه که سلامت انسان را به خطر اندازد،دیدگاه شفافی دارد . قرآن مجید در آیه 195 از سوره مبارکه بقره می فرماید:«خود را با دست خویش به مهلکه وخطر در نیفکنید» . پیامبر اکرم (ص) نیز در احادیث متعددی مواد مخدر عصر خود را پلید دانسته وبر دوری از مصرف آنها تأکید فرموده اند:«به یهودونصاری سلام کنید،ولی به کسی که استعمال بنگ (حشیش) می کند،سلام ننمایید». منبع:سلامت نیوز،گاهنامه پیشگیری نوین تهیه کنندگان :سرگروه های علوم اجتماعی-اقتصاد و روان شناسی شهرستان مبارکه کرمی-هاشمی 6